Nằm giữa vùng núi non hùng vĩ của tỉnh Kon Tum, Tu Mơ Rông là một thung lũng tuyệt đẹp ẩn mình dưới tán rừng nguyên sinh. Đây là quê hương lâu đời của người Xê Đăng – một dân tộc thiểu số đặc trưng của Tây Nguyên, nổi bật với văn hóa truyền thống phong phú, lối sống gắn bó mật thiết với rừng và thiên nhiên. Với khung cảnh hoang sơ cùng bản sắc văn hóa độc đáo, Tu Mơ Rông là điểm sáng trong hành trình khám phá vùng cao nguyên Kon Tum.
 |
| Xã Tê Xăng-Tu Mơ Rông |
Tu Mơ Rông – Thung lũng xanh giữa đại ngàn
Tu Mơ Rông nằm ở độ cao trung bình hơn 1.000 mét so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ quanh năm, đất đai màu mỡ và hệ sinh thái rừng phong phú. Nơi đây là nguồn gốc của những cánh rừng sâm Ngọc Linh quý giá và nhiều sản vật đặc hữu của Tây Nguyên.
Không chỉ nổi bật về mặt địa lý và sinh thái, Tu Mơ Rông còn là vùng đất văn hóa đặc sắc của người Xê Đăng – dân tộc có lịch sử lâu đời, cư trú chủ yếu tại các xã như Măng Ri, Đăk Sao, Ngọc Yêu... Những ngôi làng của người Xê Đăng nằm rải rác trên sườn núi, nép mình dưới bóng rừng già, tạo nên một bức tranh hài hòa giữa thiên nhiên và con người.
Người Xê Đăng – Những người giữ rừng bằng tâm linh
Người Xê Đăng sống chủ yếu bằng nghề nông truyền thống, làm rẫy, trồng lúa nương, chăn nuôi và thu hái lâm sản. Nhưng điều làm nên nét đặc trưng là lối sống chan hòa với thiên nhiên và niềm tin sâu sắc vào thế giới tâm linh.
Đối với người Xê Đăng, rừng không chỉ là nơi cung cấp gỗ, cây thuốc và thức ăn – mà còn là nơi linh thiêng, cư ngụ của các thần linh. Mỗi mùa rẫy, người dân đều tổ chức lễ cúng rừng, cúng đất để tạ ơn và cầu xin sự che chở. Những ngôi nhà rông – biểu tượng văn hóa của dân tộc – là nơi hội tụ tinh thần cộng đồng, nơi tổ chức lễ hội và gìn giữ truyền thống cha ông.
Văn hóa Xê Đăng – Bản sắc nguyên sơ giữa núi rừng
Người Xê Đăng có kho tàng văn hóa dân gian phong phú: từ truyện kể sử thi, lời ca giao duyên, đến các điệu múa cồng chiêng và nghệ thuật đan lát, dệt thổ cẩm. Đặc biệt, hệ thống lễ hội như lễ mừng lúa mới, lễ bỏ mả, lễ dựng nhà rông... phản ánh thế giới quan phong phú, gắn chặt với chu kỳ mùa vụ và tín ngưỡng tổ tiên.
Ẩm thực truyền thống của người Xê Đăng cũng rất độc đáo, với các món ăn chế biến từ nguyên liệu rừng như rau dớn, măng le, thịt thú rừng, cá suối... Cách nấu nướng bằng bếp củi, dùng ống nứa, ống tre mang đậm hương vị núi rừng, khiến mỗi bữa ăn trở thành một trải nghiệm văn hóa.
Du lịch cộng đồng – Hướng phát triển bền vững cho Tu Mơ Rông
Trong những năm gần đây, Tu Mơ Rông được định hướng phát triển du lịch cộng đồng dựa trên thế mạnh văn hóa và sinh thái. Du khách đến đây có thể trải nghiệm cuộc sống bản địa, nghỉ homestay tại nhà người Xê Đăng, tham gia các lễ hội truyền thống, leo núi Ngọc Linh hoặc khám phá những tuyến đường mòn xuyên rừng.
Đặc biệt, vùng sâm Ngọc Linh ở Tu Mơ Rông đã trở thành điểm đến thu hút, kết hợp du lịch sinh thái, sức khỏe và trải nghiệm văn hóa. Đây không chỉ là cơ hội phát triển kinh tế địa phương mà còn góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường.
Tu Mơ Rông, người Xê Đăng – hai yếu tố gắn bó mật thiết tạo nên vẻ đẹp toàn vẹn của đại ngàn Kon Tum. Giữa rừng xanh bạt ngàn, người Xê Đăng sống khiêm nhường, gìn giữ từng phong tục, từng nét văn hóa như những hạt ngọc quý. Câu chuyện của họ không chỉ là câu chuyện của một tộc người, mà là bài học về sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên – một giá trị đang ngày càng quý giá trong thế giới hiện đại.