Giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, nơi biên giới Việt Nam – Campuchia – Lào giao thoa, Vườn quốc gia Chư Mom Ray hiện lên như một viên ngọc xanh quý giá, không chỉ về giá trị sinh học mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa. Đây là vùng đất thiêng liêng gắn bó mật thiết với đời sống và tâm linh của người Rơ Măm – một trong những dân tộc ít người nhất Việt Nam. Với hệ sinh thái đa dạng và bản sắc văn hóa độc đáo, Chư Mom Ray thực sự là kho báu xanh của người Rơ Măm và của cả quốc gia.
Vườn quốc gia Chư Mom Ray – Di sản thiên nhiên quý giá
Vườn quốc gia Chư Mom Ray nằm trên địa bàn các huyện Sa Thầy và Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum, với diện tích hơn 56.000 ha. Đây là một trong những khu bảo tồn có diện tích rừng nguyên sinh lớn nhất Tây Nguyên và được đánh giá là khu vực có tính đa dạng sinh học cao bậc nhất cả nước. Đặc biệt, Chư Mom Ray là nơi duy nhất ở Việt Nam có hệ sinh thái rừng chuyển tiếp giữa rừng á nhiệt đới và nhiệt đới khô, tạo nên sự phong phú về động thực vật.
Theo các nhà khoa học, Vườn quốc gia Chư Mom Ray là nơi sinh sống của hơn 1.500 loài thực vật và hơn 700 loài động vật, trong đó nhiều loài quý hiếm như: voọc chà vá chân xám, vượn má hung, báo hoa mai, chim công, gấu ngựa, cùng nhiều loài phong lan, gỗ quý như pơ mu, trắc, giáng hương. Không chỉ thế, hệ thống suối, thác và địa hình núi non hùng vĩ tạo nên cảnh quan tự nhiên vô cùng kỳ thú, là điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thiên nhiên và khám phá.
Người Rơ Măm – Người giữ rừng thầm lặng
Người Rơ Măm là một trong những dân tộc thiểu số ít người nhất Việt Nam, với dân số chỉ hơn 400 người, chủ yếu sinh sống tại làng Le, xã Mô Rai, huyện Sa Thầy, ngay sát khu vực Vườn quốc gia Chư Mom Ray. Dù số lượng khiêm tốn, người Rơ Măm lại có vai trò rất quan trọng trong việc gìn giữ và bảo vệ rừng.
Đối với người Rơ Măm, rừng không chỉ là nguồn sống mà còn là cội nguồn tâm linh. Rừng là nơi cư ngụ của các vị thần, là nơi tổ tiên ngự trị và là chốn thiêng liêng cần được tôn kính. Nhờ niềm tin sâu sắc ấy, người Rơ Măm luôn coi việc bảo vệ rừng là trách nhiệm thiêng liêng. Họ sử dụng tài nguyên rừng một cách bền vững: chỉ lấy những gì thực sự cần thiết, không chặt phá bừa bãi, không săn bắt quá mức.
Trong nhiều năm qua, người Rơ Măm đã phối hợp chặt chẽ với Ban quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray trong công tác tuần tra, giám sát, phòng cháy chữa cháy rừng. Họ chính là "tai mắt" đáng tin cậy, là những người bảo vệ rừng từ tâm, đóng góp quan trọng vào việc giữ gìn sự nguyên vẹn của hệ sinh thái nơi đây.
Du lịch cộng đồng – Hướng đi bền vững cho Chư Mom Ray
Với tiềm năng sinh thái và văn hóa dồi dào, Vườn quốc gia Chư Mom Ray đang được định hướng phát triển du lịch sinh thái kết hợp với du lịch cộng đồng của người Rơ Măm. Du khách khi đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng thiên nhiên hoang sơ, khám phá các tuyến đường mòn xuyên rừng, thác nước, hang đá... mà còn có cơ hội trải nghiệm cuộc sống, ẩm thực và phong tục độc đáo của người Rơ Măm.
Từ những món ăn dân dã như cơm lam, cá suối nướng, rau rừng... đến những lễ hội cúng rừng, lễ mừng lúa mới, người Rơ Măm vẫn gìn giữ nét nguyên sơ và đậm đà bản sắc. Đây chính là điều kiện lý tưởng để phát triển mô hình du lịch bền vững, giúp người dân nâng cao đời sống, đồng thời vẫn giữ được thiên nhiên và truyền thống văn hóa.
Vườn quốc gia Chư Mom Ray, người Rơ Măm – hai thực thể tưởng như tách biệt nhưng lại gắn bó mật thiết trong một mối quan hệ cộng sinh độc đáo. Rừng là mái nhà xanh nuôi sống người Rơ Măm, còn người Rơ Măm là những người con trung thành, ngày đêm bảo vệ từng gốc cây, con suối. Chính mối quan hệ ấy đã tạo nên một kho báu xanh quý giá giữa lòng Tây Nguyên – nơi xứng đáng được bảo tồn và phát triển bền vững vì tương lai của thiên nhiên và con người.