Sông Đăk Bla, bắt nguồn từ những cánh rừng già Đông Trường Sơn, xuôi dòng về phía Tây - Tây Nam, hợp lưu cùng dòng Pô Kô rồi đổ vào sông Sê San hùng vĩ, đã tạo nên nét địa hình độc đáo cho vùng cực Bắc Tây Nguyên. Trên dòng sông chảy ngược hiếm hoi của Việt Nam, hình ảnh thuyền độc mộc đã trở thành biểu tượng gắn bó mật thiết với cuộc sống của người Ba Na bản địa. Trải qua bao thăng trầm, thuyền độc mộc vẫn hiện diện như một phần không thể thiếu trong đời sống và văn hóa của đồng bào nơi đây.
 |
| Thuyến độc mộc trên sông Đăk Bla |
Tại làng Kon Ngo, xã Vinh Quang, TP. Kon Tum, nơi bãi bồi ven sông Đăk Bla mang lại màu mỡ cho ruộng đồng, người dân Ba Na hiền hòa vẫn ngày ngày gắn bó với thuyền độc mộc. Những chiếc thuyền nhỏ, len lỏi giữa lòng sông, đưa người dân từ đồng bắp, đồng mì bên bờ Nam trở về nhà, nơi bếp lửa ấm áp và tiếng cười con trẻ đang chờ đón.
Thuyền độc mộc, tiếng Ba Na gọi là "Plung", là loại thuyền được đục từ một thân cây lớn. Dù không rõ ra đời từ bao giờ, nhưng plung từ lâu đã trở thành phương tiện thiết yếu trong đời sống người Ba Na. Từ việc qua sông, chở người, vận chuyển nông sản, đến đánh bắt cá và tham gia các cuộc đua ghe truyền thống, thuyền độc mộc luôn hiện diện trong mọi hoạt động của cộng đồng.
Để làm ra một chiếc thuyền độc mộc, người thợ cần chọn loại gỗ quý như Sao Cát hay tốt nhất là gỗ Rơ Man - loại gỗ trắng, không bị mối mọt. Chiếc thuyền thường dài khoảng 5-6 mét, rộng 0,5-0,6 mét, được đục rỗng từ thân cây lớn bằng phương pháp thủ công. Những người thợ chế tác plung không chỉ giỏi nghề mộc mà còn am hiểu kỹ thuật tạo hình truyền thống, đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ đến từng chi tiết.
Thuyền độc mộc nhẹ, dễ lướt và điều khiển nên phù hợp với mọi lứa tuổi. Người già, thanh niên hay phụ nữ đều có thể sử dụng để di chuyển trên sông. Tuy nhiên, từ khi cầu treo Kon Klor được xây dựng, vai trò của thuyền độc mộc ở một số khu vực dần mai một. Dù vậy, tại nhiều làng ven sông Đăk Bla thuộc các huyện Kon Rẫy, Sa Thầy và thành phố Kon Tum, hàng trăm chiếc thuyền độc mộc vẫn được sử dụng mỗi ngày, thể hiện sự trường tồn của loại hình phương tiện này.
 |
| Đua thuyền “ Mừng Đảng, mừng xuân” |
Đặc biệt, từ năm 1999, Hội đua thuyền độc mộc trên sông Đăk Bla được tổ chức thường niên, trở thành sự kiện thể thao văn hóa truyền thống của tỉnh Kon Tum. Đây là dịp để thuyền độc mộc không chỉ thể hiện giá trị thực tiễn mà còn tỏa sáng như một di sản văn hóa dân tộc.
Tuy nhiên, sự khan hiếm gỗ, sự vắng bóng của những người thợ lành nghề và xu hướng hiện đại hóa đang khiến thuyền độc mộc dần ít xuất hiện hơn trên các bến sông. Người dân phải đặt hàng từ vùng thượng nguồn hoặc chuyển sang dùng thuyền tôn, thiếc để phục vụ nhu cầu di chuyển hằng ngày.
Dẫu thuyền độc mộc không còn phổ biến như xưa, nhưng giá trị văn hóa và ký ức thân thương mà nó mang lại sẽ mãi là một phần không thể thiếu trong tâm hồn người Ba Na ven sông Đăk Bla. Thuyền độc mộc không chỉ là phương tiện mà còn là chứng nhân của một thời, là biểu tượng đẹp đẽ của sự bền bỉ, gắn bó với thiên nhiên và văn hóa bản địa.